Κυρίες και Κύριοι, Όπως κάθε χρόνο, έτσι και σήμερα, εδώ, στη γενέτειρα του Αθανασίου Διάκου, την ιστορική Μουσουνίτσα, υποκλινόμαστε και με ιδιαίτερη συγκίνηση αποτίουμε φόρο τιμής στον κορυφαίο αγωνιστή, τον εμβληματικό Εθνομάρτυρα της Εθνεγερσίας του 1821.
Ο Αθανάσιος Διάκος, πρωτεργάτης της Ελληνικής Επανάστασης στην Ανατολική Στερεά, με την ακλόνητη πίστη στον αγώνα για την ελευθερία της Πατρίδας, το φρόνημα, τη γενναιότητα και την αυτοθυσία, στα 33 χρόνια του, έδωσε, για την Ελευθερία της Πατρίδας, φωτεινό παράδειγμα, οδηγό στους επαναστατημένους Έλληνες.
Έγραψε στην Αλαμάνα, δίπλα στις Θερμοπύλες του Λεωνίδα, λαμπρή σελίδα στην ελληνική ιστορία, με πράξεις που δήλωναν βαθιά πίστη στον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό, με απαράμιλλο ηρωισμό και αυταπάρνηση.
Εκπροσωπώντας την Κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, εκφράζω την αναγνώριση, τον σεβασμό, την τιμή και την ευγνωμοσύνη όλων μας προς τον Αθανάσιο Διάκο και τους άξιους συμπολεμιστές του, που αγωνίστηκαν στο πλευρό του, αψηφώντας την τεράστια αριθμητική υπεροχή του εχθρού.
Ταυτόχρονα, εκφράζω αισθήματα αναγνώρισης της προσφοράς προς όλους τους ηρωικούς συνεχιστές του Αθανασίου Διάκου, κατοίκους της γενέθλιας γης του, οι οποίοι, πριν από 100 χρόνια, μετείχαν στο ξακουστό 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων του Νικόλαου Πλαστήρα, το οποίο πολέμησε με απαράμιλλο θάρρος στη Μικρά Ασία, γι’ αυτό και ονομάστηκε από τους Τούρκους «σεϊτάν ασκέρ», δηλαδή «στρατός του διαβόλου».
Άλλωστε, η προτομή του Διάκου που δεσπόζει εδώ και έναν αιώνα στην πλατεία του χωριού, ανάμεσα στους δύο αιωνόβιους πλατάνους, τοποθετήθηκε από τον Πλαστήρα, τόσο προς τιμήν του ήρωα με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, όσο και για να τιμηθούν οι κάτοικοι της τότε Άνω Μουσουνίτσας που ήταν μέλη του Συντάγματος Ευζώνων.
Κυρίες και Κύριοι,
Εδώ, στην καρδιά της Ρούμελης, στο ιστορικό χωριό της πρώην Άνω Μουσουνίτσας, είδε το πρώτο φως της ζωής ο Αθανάσιος Διάκος, το 1788.
Το πραγματικό όνομα του ήταν Αθανάσιος Γραμματικός ή Μασσαβέτας, που συνιστά την απόδοση στα οθωμανικά του όρου «γραμματικός», το οποίο «επικαλύφθηκε» από τη μετέπειτα δράση του ως κληρικού-αγωνιστή, και ο οποίος αφιερώθηκε στην ευόδωση της Εθνεγερσίας του 1821.
Ο Αθανάσιος Μασσαβέτας καταγόταν από γενιά αγωνιστών για την ελευθερία της Πατρίδας.
Ο παππούς και ο θείος του είχαν διακριτή, ενεργό δράση στην «κλεφτουριά» της εποχής.
Σε ηλικία 12 ετών, στάλθηκε από την οικογένειά του ως δόκιμος μοναχός στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Αρτοτίνα, καθώς ο πατέρας του, Νικόλαος, δεν μπορούσε να αντέξει τα βάρη της πολυμελούς οικογένειάς του.
Πέντε χρόνια αργότερα, ο Αθανάσιος χειροτονήθηκε διάκονος, αλλά γρήγορα εγκατέλειψε την καλογερική, καθώς, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, σκότωσε έναν Τούρκο αγά που του έκανε ανήθικες προτάσεις, με αποτέλεσμα να φύγει και να γίνει κλέφτης.
Μια άλλη λαϊκή παράδοση εμφανίζει τον Διάκο να βρίσκεται σε γάμο στην Αρτοτίνα, στον οποίο μια αδέσποτη σφαίρα σκοτώνει τον γιο της Κοντογιάννενας, και ο Αθανάσιος κατηγορείται, αδίκως, για φόνο.
Ως Κλέφτης, ο Αθανάσιος Διάκος διακρίθηκε γρήγορα σε πολλές συμπλοκές με τους Τούρκους.
Σχημάτισε δικό του «μπουλούκι» και συνεργάσθηκε με τα «μπουλούκια» των Γούλα και Σκαλτσοδήμου.
Έλαβε το προσωνύμιο Διάκος, με το οποίο έμεινε στην ιστορία.
Την εποχή εκείνη, ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων έκανε σχέδια κατά του Σουλτάνου και ζήτησε τη συνδρομή Ελλήνων κλεφτών, μεταξύ αυτών και του Σκαλτσοδήμου, ο οποίος έστειλε στη θέση του τον Αθανάσιο Διάκο.
Εκεί, ο Αθανάσιος Διάκος έμεινε την περίοδο 1814-1816, και γνώρισε από κοντά και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.
Το 1818, ο Διάκος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία.
Το 1820, έδρασε ως αρματολός στη Λιβαδειά.
Λίγο αργότερα, τον Μάρτιο του 1821, η σπίθα του ξεσηκωμού του Γένους άναψε στον Μοριά, και εξαπλώθηκε αστραπιαία στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα.
Μέσα σε δυο εβδομάδες, από τις 24 Μαρτίου έως τις 8 Απριλίου, οι επαναστάτες απελευθέρωσαν τα Σάλωνα (Άμφισσα), το Λιδορίκι, τη Λιβαδειά, την Αταλάντη, τη Θήβα και την Μπουδουνίτσα (Μενδενίτσα), χάρη στους έμπειρους οπλαρχηγούς και την ισχυρή κλεφταρματολίτικη παράδοση.
Η εξέλιξη αυτή αναστάτωσε τον διοικητή της Πελοποννήσου Χουρσίτ Πασά, ο οποίος βρισκόταν στην Ήπειρο, επικεφαλής στρατευμάτων, με στόχο να τιμωρήσει τον Αλή Πασά, που έδειχνε τάσεις αυτονόμησης από τον Σουλτάνο.
Ο Χουρσίτ διέταξε τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσέ Μεχμέτ να καταστείλουν την Επανάσταση στη Ρούμελη και να προχωρήσουν από δύο κατευθύνσεις προς την Πελοπόννησο, προκειμένου να άρουν την πολιορκία της Τριπολιτσάς.
Στις 17 Απριλίου, 8.000 Τούρκοι στρατοπεδεύουν, υπό τις εντολές των Βρυώνη – Μεχμέτ, στο Λιανοκλάδι.
Οι τοπικοί οπλαρχηγοί συσκέπτονται στο χωριό Κομποτάδες, και αποφασίζουν να υπερασπιστούν όλες τις διαβάσεις του Σπερχειού ποταμού, διαμοιράζοντας τους 1.500 άνδρες που διέθεταν, ώστε να αποκόψουν την πρόσβαση των Τούρκων προς τα Σάλωνα (Άμφισσα) και τη Λιβαδειά.
Έτσι, ο Πανουργιάς, με 600 άνδρες, οχυρώνεται στα υψώματα της Χαλκωμάτας, ο Δυοβουνιώτης καταλαμβάνει τη χαράδρα του Γοργοπόταμου με 400 άνδρες και ο Διάκος με 500 άνδρες ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τον εχθρό στη γέφυρα της Αλαμάνας, κοντά στις Θερμοπύλες.
Το πρωί της 23ης Απριλίου, οι Τούρκοι εξαπολύουν ταυτόχρονα επίθεση σε όλο το εύρος του ελληνικού μετώπου.
Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης αναγκάζονται να υποχωρήσουν μπροστά στις δραματικά μεγαλύτερες δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη, ενώ ο κύριος όγκος των Τούρκων, υπό τον Κιοσέ Μεχμέτ, βάζει στο στόχαστρό του τον Διάκο και τους συναγωνιστές του στην Αλαμάνα.
Οι συμπολεμιστές του Διάκου τον προτρέπουν να φύγει για να σωθεί, αλλά εκείνος αρνείται, και αγωνίζεται μέχρις εσχάτων.
Ως νέος «Λεωνίδας», με μόλις 48 άνδρες, παραμένει και πολεμά ηρωικά, δίχως να σταματά, ακόμα και όταν το σπαθί του σπάει.
Όμως, ένα εχθρικό βόλι τον τραυματίζει στον δεξί ώμο και το χέρι, και 5 Τουρκαλβανοί ορμούν στο χαράκωμά του και τον αιχμαλωτίζουν.
Ο απολογισμός της μάχης είναι 200 Έλληνες και 500 Τούρκοι νεκροί.
Ο Διάκος μεταφέρεται στη Λαμία σιδηροδέσμιος.
Εκεί, ο Κιοσέ Μεχμέτ τού προτείνει να προσκυνήσει και να συνεργαστεί μαζί του.
Η υπερήφανη απάντηση που έδωσε αμέσως ο ήρωας έχει μείνει στην ιστορία:
«Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θελ’ να πεθάνω».
Ο Ομέρ Βρυώνης, που τον γνώριζε από την αυλή του Αλή Πασά και εκτιμούσε τις ικανότητές του, δεν ήθελε να τον σκοτώσει.
Ωστόσο, ο Χαλήλμπεης, ένας σημαίνων Τούρκος της Λαμίας, έπεισε τον Κιοσέ Μεχμέτ, ο οποίος ήταν ανώτερος του Βρυώνη στην ιεραρχία, ότι ο Διάκος έπρεπε να τιμωρηθεί παραδειγματικά, επειδή είχε σκοτώσει πολλούς Τούρκους.
Η ποινή που επιβάλλεται στον ήρωα είναι θάνατος διά ανασκολοπισμού.
Θάνατος μαρτυρικός, που συγκλόνισε τους Επαναστατημένους Έλληνες, αλλά χαλύβδωσε το ηθικό τους.
Προτού ξεψυχήσει, ο Διάκος αναφώνησε το περίφημο τετράστιχο:
«Για ιδές καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, τώρα π’ ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γης χορτάρι».
Οι Τούρκοι πέταξαν το λείψανο του ήρωα σ’ ένα χαντάκι, όπου οι χωρικοί της περιοχής το βρήκαν και το έθαψαν με ευλάβεια.
Ο τόπος ταφής του Αθανασίου Διάκου ανακαλύφθηκε μόλις το 1881, από τον αντισυνταγματάρχη Ρούβαλη.
Το 1886, έγινε το πρώτο επίσημο μνημόσυνο του Αθανασίου Διάκου και τοποθετήθηκε η προτομή του.
Με πρωτοβουλία της ηγεσίας των Ενόπλων μας Δυνάμεων απονεμήθηκε, ως ελάχιστο δείγμα τιμής, μετά θάνατον στον Αθανάσιο Διάκο, ο βαθμός του Στρατηγού.
Κυρίες και Κύριοι,
Η ηρωική μορφή του Αθανασίου Διάκου αποτελεί λαμπρό σημείο αναφοράς στη νεότερη ιστορία μας, μνημείο ηρωισμού και αυταπάρνησης.
Η Αλαμάνα έγινε οι νέες Θερμοπύλες και ο Διάκος, με τους συναγωνιστές του, άξιος απόγονος του Λεωνίδα και των 300.
Όπως έγραψε ο μεγάλος ποιητής μας, Κωστής Παλαμάς, στο μνημείο της Αλαμάνας:
«Στης Αλαμάνας η Κλειώ το θρυλικό γεφύρι,
τη δάφνη την αμάραντη κατέβηκε να σπείρει,
κι η Ελευθερία που τ’ άστρο της ανέσπερο στην πλάση,
τον Λεωνίδα ανάστησε στο Διάκο το Θανάση.
Ενάντια στην Πατρίδα μου, όσοι εχθροί θα ’ρθούνε,
στης Αλαμάνας τα στενά, Διάκους θα συναντούνε».
Η θυσία του Διάκου τον κατέταξε σε ιδιαίτερη θέση, στο πάνθεον των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης, ενέπνευσε τη λαϊκή μούσα και τους μεγάλους ποιητές μας και έγινε αντικείμενο θαυμασμού των Ευρωπαίων.
Επίσης, στο στρατιωτικό πεδίο, καθυστέρησε την πορεία των Τούρκων, δίνοντας στον Οδυσσέα Ανδρούτσο χρόνο ώστε να οργανώσει την αντίσταση στο Χάνι της Γραβιάς, στις 8 Μαΐου 1821.
Δηλαδή, ο Αθανάσιος Διάκος, με τη δράση και την ηρωική στάση του, συνέβαλε αποφασιστικά στη δυναμική και την εδραίωση της Επανάστασης, που συνιστά, αναμφίβολα, τομή στην ιστορία του ελληνισμού, καθώς βάσιμα μπορεί να θεωρηθεί ως ιδρυτική πράξη του νεότερου Ελληνικού Κράτους.
Συμπατριώτισσες και Συμπατριώτες,
Στους δύο αιώνες που πέρασαν από τον ξεσηκωμό του Γένους και την ηρωική μάχη της Αλαμάνας, γνωρίσαμε, ως Έθνος, νίκες και ήττες, στιγμές θριάμβου αλλά και καταστροφής.
Πράξαμε σωστά, κάναμε όμως και λάθη.
Προχωρήσαμε μπροστά, κάναμε όμως και βήματα σημειωτόν ή και προς τα πίσω.
Ωστόσο, καταφέραμε να οικοδομήσουμε ένα σύγχρονο, δημοκρατικό κράτος, μέλος της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας κοινότητας, και κατακτήσαμε αρκετά καλό επίπεδο ευημερίας.
Η πρόοδος αυτή συντελέστηκε μέσα από σκληρή δουλειά και συνεχείς αγώνες.
Το ενθαρρυντικό είναι ότι ποτέ δεν σταματήσαμε να αγωνιζόμαστε.
Το ίδιο πράττουμε και σήμερα, έχοντας απέναντί μας πολλαπλές, πρωτοφανείς, εξωγενούς προέλευσης προκλήσεις, στα πεδία της γεωπολιτικής, της ενέργειας και της υγείας, που όλες έχουν συνέπειες και στο πεδίο της οικονομίας.
Προκλήσεις που απαιτείται να αντιμετωπιστούν όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Συμπεριλαμβανομένης της κοινής, ευρωπαϊκής αντιμετώπισης των τάσεων αναθεωρητισμού, από όπου και αν αυτές εκδηλώνονται.
Ειδικά, η Ενωμένη Ευρώπη οφείλει να θυμάται και έμπρακτα να αναγνωρίζει ότι η πατρίδα μας, όπως φύλαξε τις Θερμοπύλες και την Αλαμάνα, έτσι και τώρα και στο μέλλον, αν απαιτηθεί, θα είναι έγκαιρα συνεπής στα ραντεβού της με την ιστορία.
Σήμερα, από εδώ, τη γενέτειρα του μεγάλου Αθανασίου Διάκου, εκπέμπουμε ισχυρό μήνυμα ότι και οι τωρινές γενιές των Ελλήνων έχουμε συνείδηση του εθνικού χρέους και των ευθυνών μας.
Την Ελλάδα, που έρχεται από πολύ μακριά, με βαρύ ιστορικό φορτίο και μεγάλη προσφορά στην Ευρώπη και την ανθρωπότητα, όλοι μαζί, με σύμπνοια, ενότητα, συνέχεια και ισχυρή βούληση, θα την πάμε πολύ μακριά, όπως της αρμόζει, με εθνική αξιοπρέπεια, εθνικό κύρος, συνολική ισχύ, βιώσιμη ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή.
