Το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει ανοίξει και πάλι, στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, το θέμα της «Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης».
Όμως, όπως και άλλες φορές έτσι και τώρα, χωρίς καθαρούς στόχους, “πλέουμε” σε θολά νερά.
Δεν έχουμε ορίσει με σαφήνεια το πρόβλημα.
Η δημαγωγία και ο λαϊκισμός «πάει σύννεφο».
Οι παραγωγοί, διακινητές και υποστηρικτές του σεναρίου «Πανεπιστήμιο Στερεάς», που υποθέτω ότι συνομιλούν με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και μέρος του ΣΥΡΙΖΑ, έχουν χρέος να ξεκαθαρίσουν ένα – ένα τα σκοτεινά σημεία, απαντώντας με σαφήνεια σε κατ αρχήν 3 ομάδες ερωτημάτων.
Ερώτημα 1ον: Αναφέρονται σε ίδρυση / επανίδρυση του Πανεπιστημίου Στερεάς ή σε μετονομασία του υφιστάμενου ΤΕΙ Στερεάς, σε Πανεπιστήμιο;
Το σημείο αυτό είναι κρίσιμης σημασίας και πρέπει να απαντηθεί απολύτως καθαρά.
Και τούτο γιατί, αν αναφέρονται:
Α. σε ίδρυση / επανίδρυση και συγκρότηση Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας με όλους τους κανόνες και τα φίλτρα που διέπουν τη συγκρότηση Πανεπιστημίων στον ελλαδικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χώρο, τότε προφανώς όλοι οι Στερεο-ελλαδίτες συμφωνούμε. Προχωρούμε χωρίς καθυστέρηση όλοι μαζί να κάνουμε αυτά που υποδεικνύει η επιστήμη και η σύγχρονη πρακτική.
Β. σε μετονομασία του υφιστάμενου ΤΕΙ σε Πανεπιστήμιο τότε τα πράγματα αλλάζουν ριζικά.
Οι υποστηρικτές αυτής της στρατηγικής θα πρέπει να δώσουν στους Πολίτες απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα.
Ερώτημα 2ον: Τα ΤΕΙ ως διακριτός θεσμός της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης θα πάψει να υπάρχει στη χώρα; Αν συνεχίσει να υπάρχει τότε ποιος ο λόγος αυτής της μετονομασίας στη Στερεά; στην περίπτωση της μετονομασίας του ΤΕΙ Στερεάς η συγκρότηση του νέου Πανεπιστημίου θα ξεκινήσει από μηδενική βάση; Ποια η αρχιτεκτονική του Πανεπιστημίου και πως θα ορισθεί η διοίκηση του νέου ιδρύματος; Ποια συλλογικά όργανα θα αποφασίσουν για τη στελέχωση του νέου Πανεπιστημίου; Η οργάνωση και η στελέχωση (ακαδημαϊκού και μη ακαδημαϊκού προσωπικού) θα γίνουν με κριτήρια ή με μηχανιστικές μεταφορές;
Ερώτημα 3ον: Ειδικότερα η διαχείριση του ακαδημαϊκού προσωπικού θα πρέπει να ξεκαθαρισθεί με απόλυτη σαφήνεια, αφού αποτελεί τον παράγοντα που θα καθορίσει την ποιότητα και την πορεία του ιδρύματος. Τα μέλη ΔΕΠ (Καθηγητές των τριών βαθμίδων) του νέου Ιδρύματος θα προκύψουν δια μεταφοράς από το ΤΕΙ σε αντίστοιχες βαθμίδες ή οι θέσεις θα προκηρυχθούν; Ποιος θα ορίσει τα εκλεκτορικά σώματα; Οι διαδικασίες εκλογής των Καθηγητών θα είναι κλειστές ή ανοικτές; Δηλαδή, θα μπορούν να συμμετέχουν στις διαδικασίες ισότιμα και άλλοι Έλληνες επιστήμονες οι οποίοι εργάζονται στην Ελλάδα ή σε άλλες χώρες;
Οι υποστηρικτές του σεναρίου μήπως εννοούν να γίνει Πανεπιστήμιο Στερεάς και τη θέση πχ Καθηγητή ή Αναπλ. Καθηγητή να καταλάβει δια μεταφοράς Καθηγητής ή Αναπλ. Καθηγητής του ΤΕΙ, με [0 – 5] δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και [0 – 10] ετεροαναφορές (citations) και να αποκλεισθεί από τη διεκδίκηση της θέσης Έλληνας που εργάζεται στο εσωτερικό ή το εξωτερικό με [40-100] δημοσιεύσεις σε καλά διεθνή περιοδικά και [100 – 2000] citations, αφού η θέση θα έχει καταληφθεί από τον εκ μεταφοράς; Αν εννοούν το τελευταίο δείχνουν ότι ξεχνούν πως τα δημόσια ιδρύματα ανήκουν στους πολίτες που τα χρηματοδοτούν και όχι μόνο σε όσους εργάζονται σε αυτά.
Και επί τέλους ας κατατεθούν συγκεκριμένα στοιχεία. Στις ελληνικές και παγκόσμιες κατατάξεις ποια θέση κατέχει το ΤΕΙ Στερεάς; Γιατί οι υποστηρικτές ελπίζουν ότι θα αλλάξει θέση; Επειδή θα μετονομασθεί σε Πανεπιστήμιο; Οι παραγωγοί και διακινητές του σεναρίου της μετονομασίας έχουν χρέος να καταθέσουν τις τιμές των διεθνώς αποδεκτών δεικτών ποιότητας. Έτσι, οι πολίτες – χρηματοδότες θα συγκρίνουν τις επιδόσεις του ΤΕΙ και των τμημάτων του, με τις αντίστοιχες των άλλων ΑΕΙ, στο καίριας σημασίας πεδίο της έρευνας αλλά και της αποδοτικότητας με την οποία όλα τα χρόνια αξιοποίησε τους πόρους (χρηματικούς, ανθρώπινους, υλικοτεχνικούς) που του είχαν διατεθεί. Δηλαδή να καταθέσουν δημόσια, α. τις μέσες επιδόσεις σε δημοσιεύσεις ερευνητικών εργασιών σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και ετεροαναφορές των μελών ΔΕΠ του ΤΕΙ για μια πενταετία και να τις συγκρίνουν με τις αντίστοιχες των μελών ΔΕΠ αντίστοιχων τμημάτων των Πανεπιστημίων – Πολυτεχνείων και β. την επίδοση ως προς την αποδοτικότητα και να τη συγκρίνουν με αυτή των Πανεπιστημίων – Πολυτεχνείων.
Οι κατέχοντες δημόσιες θέσεις ευθύνης, που στηρίζουν αυτή τη στρατηγική, γνωρίζουν τα δεδομένα;
Αν τα γνωρίζουν και δεν τα αξιολογούν, τότε μπορεί να λεχθεί (και αν χρειασθεί θα αποδειχθεί) ότι αδιαφορούν για την ουσία της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στη Στερεά και σε γνώση τους δημαγωγούν, λαϊκίζουν και ρουσφετολογούν. Αν δεν τα γνωρίζουν (που είναι το πιθανότερο), τότε θα πρέπει να κατανοήσουν ότι στηρίζοντας «επιπόλαιες και σκόπιμες» μεθοδεύσεις ζημιώνουν την προοπτική της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην περιφέρεια.
Αλήθεια, τέτοιο Πανεπιστήμιο επιδιώκουν για τη Στερεά; Θέλουν Πανεπιστήμιο που να υπάρχει για την Ελλάδα, την Ευρώπη και τον Κόσμο ή για τις μεταξύ μας κουβέντες; Δεν αντιλαμβάνονται ότι τα νέα παιδιά της περιφέρειας και της χώρας και ιδιαίτερα τα ικανά και εργατικά, έχουν και το δικαίωμα και την ευχέρεια να επιλέξουν και θα επιλέξουν το ποιοτικό πανεπιστημιακό τμήμα, όπου και αν αυτό λειτουργεί. Ενώ, παράλληλα το κράτος έχει υποχρέωση να στηρίζει τα εξ αυτών οικονομικά αδύναμα (αφού πρόκειται για την πιο σημαντική κοινωνική επένδυση). Στους δε πλέον ικανούς εκ των μαθητών θα δίνονται θέσεις από σοβαρά Πανεπιστήμια άλλων χωρών.
Εκτός και αν οι υποστηρικτές αυτής της στρατηγικής θέλουν ένα κατ όνομα πανεπιστημιακό ίδρυμα έστω και τελευταίο στις κατατάξεις που θα απευθύνεται σε παιδιά χαμηλών επιδόσεων του «πόπολου», αφού οι ελίτ θα συνεχίζουν, για προφανείς λόγους, να στέλνουν τα παιδιά τους, χωρίς να τα θέτουν σε διαδικασίες συναγωνισμού, σε επώνυμα Πανεπιστήμια του εξωτερικού και σε χαμηλής έντασης προγράμματα σπουδών ή στην καλύτερη περίπτωση σε ποιοτικά τμήματα ελληνικών πανεπιστημίων. Είναι λάθος στην περιοχή μας η πανεπιστημιακή εκπαίδευση να αντιμετωπίζεται με λογικές μίζερης εσωστρέφειας, ενώ το διεθνές περιβάλλον γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστικό.
Επισημαίνω στους κατέχοντες θέσεις ευθύνης, αν τους ενδιαφέρει, ότι διεθνείς εμπειρικές αναλύσεις δείχνουν ότι όλα τα Πανεπιστήμια δεν έχουν θετική συμβολή ή το αυτό μέγεθος συμβολής, στην ανάπτυξη μιας χώρας ή μιας περιφέρειας.
Το «κλειδί» του μεγέθους της συμβολής τους είναι η ποιότητα της εκπαίδευσης και της έρευνας.
Γι αυτά όμως, στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, διαπιστώνεται πλήρης αφωνία και απραξία.
Σε ότι με αφορά, ως πολίτης όπως έχω χρέος και δικαίωμα και χωρίς διάθεση να παίζω στο «γήπεδο» του λαϊκισμού και του ψηφοσυλεκτισμού, λέω με σαφήνεια ΝΑΙ στην ίδρυση/επανίδρυση Πανεπιστημίου Στερεάς, που όμως θα συγκροτηθεί βήμα-βήμα ως Πανεπιστήμιο, και θα «χτίζει» διαρκώς τις προϋποθέσεις εξέλιξης σε ίδρυμα υψηλής ποιότητας, σε συνδυασμό με δομές έρευνας και καινοτομίας. Και λέω σαφώς ΟΧΙ σε Πανεπιστήμιο δια μηχανιστικής μετονομασίας του ΤΕΙ, που αναδύει «καραμπινάτους» χειρισμούς λαϊκισμού και μαζικού ρουσφετιού.
*Ομοτ. Καθηγητής Οικονομικής Αξιολόγησης Επενδύσεων και Πολιτικών στην Εκπαίδευση, τη Δια Βίου Μάθηση και την Έρευνα – Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Πρόεδρος Ελληνικού Ινστιτούτου Οικονομικών της Εκπαίδευσης & Δια Βίου Μάθησης, της Έρευνας & Καινοτομίας. Μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ειδικών στα Οικονομικά της Εκπαίδευσης.
