Ο Τομεάρχης Οικονομικών της Νέας Δημοκρατίας, Βουλευτής Φθιώτιδας, κ. Χρήστος Σταϊκούρα, έκανε ομιλία στο Συνέδριο του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή με θέμα «Κρίση – Μεταρρυθμίσεις – Ανάπτυξη». Αναλυτικά:
Κυρίες και Κύριοι,
Όπως είναι γνωστό, οι Ευρωπαϊκές οικονομίες, το 2008, «χτυπήθηκαν» έντονα από την παγκόσμια κρίση.
Κρίση δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική.
Κρίση μεταδοτική.
Κρίση που βρήκε το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα «ανοχύρωτο», χωρίς μηχανισμούς αντίδρασης και αντιμετώπισής της.
Και την Ελλάδα με ένα αναπτυξιακό υπόδειγμα που χαρακτηρίζονταν από εμφανείς, αλλά και υποβόσκουσες, μακροχρόνιες παθογένειες στο αξιακό, στο θεσμικό, στο πολιτικό, στο κοινωνικό και στο οικονομικό πεδίο.
Η μεταγενέστερη εξέλιξη των γεγονότων στη χώρα μας είναι, σε όλους, γνωστή.
Η κρίση δανεισμού την άνοιξη του 2010.
Η προσφυγή της χώρας στο Μηχανισμό Στήριξης ως αποτέλεσμα και μιας σειράς λανθασμένων πολιτικών επιλογών και χειρισμών εκείνης της περιόδου.
Η εφαρμογή ασφυκτικών προγραμμάτων οικονομικής πολιτικής μέχρι και σήμερα.
Και απ’ ότι φαίνεται να έχει αποδεχθεί η Κυβέρνηση, παρά τις μέχρι πριν δύο μήνες δεσμεύσεις της, ασφυκτικές δεσμεύσεις και για μετά το 2018.
Ποια είναι τα συμπεράσματα που μπορούμε να εξάγουμε από την εφαρμογή αυτών μέχρι σήμερα των προγραμμάτων στη χώρα μας;
Γενικό συμπέρασμα: Οικονομικό πρόγραμμα «πανάκεια» για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης δεν υπάρχει.
Το ανά περίπτωση κατάλληλο πρόγραμμα εξαρτάται από σειρά ενδογενών και εξωγενών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και πολιτισμικών παραγόντων και παραμέτρων, ελεγχόμενων και μη από τη χώρα που έχει το πρόβλημα.
Η επιτυχής ανάλυση αυτών, η συγκρότηση της κατάλληλης στρατηγικής και η αποτελεσματική εφαρμογή των πολιτικών της προσδιορίζει και τον βαθμό συμβολής του προγράμματος στην υπέρβαση της κρίσης.
Ειδικότερα συμπεράσματα;
- Η δημοσιονομική εξυγίανση, προσαρμογή και πειθαρχία είναι βασικός πυλώνας για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και προϋπόθεση για τη διατηρήσιμη ανάπτυξη.
- Η δημοσιονομική πειθαρχία θα πρέπει να συμβαδίζει με την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Οι μεταρρυθμίσεις όμως, για να είναι οικονομικά αποτελεσματικές και κοινωνικά αποδεκτές, θα πρέπει να διακρίνονται από συνοχή, προτεραιότητες και να έχουν αλληλουχία.
- Οι σωστοί πολλαπλασιαστές και το κατάλληλο μείγμα πολιτικής είναι σημαντικές παράμετροι για την επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας.
- Το μείγμα της δημοσιονομικής προσαρμογής που στηρίζεται, κυρίως, στο σκέλος των δαπανών, είναι καθοριστικό για τη διατηρησιμότητά της.
- Η θεσμοθέτηση πλαισίου εξασφάλισης της σταθερότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων, ειδικά σε τραπεζοκεντρικά συστήματα, είναι αναγκαία.
- Για την επιτυχία των προγραμμάτων είναι απαραίτητη η εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, η οποία απειλείται από την αύξηση της φτώχειας και την ανισοκατανομή του εισοδήματος.
- Κανένα πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής δεν είναι άκαμπτο και ανελαστικό. Όλα τα προγράμματα εμπεριέχουν δυνητικούς βαθμούς ευελιξίας, το πόσοι όμως αυτοί είναι και το πώς θα χρησιμοποιηθούν εξαρτάται από την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα της εκάστοτε Κυβέρνησης.
Κυρίες και Κύριοι,
Τελικά, ως χώρα, αξιοποιήσαμε αυτά τα «μαθήματα»;
Σήμερα, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στο 2ο Πρόγραμμα, το 2012, διορθώθηκαν πολλά από τα λάθη του 1ου Μνημονίου.
Επιμηκύνθηκε η περίοδος προσαρμογής, τροποποιήθηκε το μείγμα της δημοσιονομικής πολιτικής, μειώθηκε το ύψος και βελτιώθηκε το «προφίλ» του δημοσίου χρέους, αποπληρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών του Δημοσίου, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές, υλοποιήθηκαν οι πρώτες, και μοναδικές μέχρι σήμερα, μειώσεις φορολογικών συντελεστών.
Ενδεικτικά και μόνο να αναφέρω ότι, σύμφωνα με την Έκθεση του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα ήταν πρωταθλήτρια στις διαρθρωτικές αλλαγές την περίοδο 2012-2014.
Ενώ, ταυτόχρονα, μειώθηκε κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες ο ΦΠΑ στην εστίαση, κατά 30% ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης, κατά 30% η έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης και κατά 5% οι ασφαλιστικές εισφορές.
Για να αυξηθούν όλα αυτά μεταγενέστερα.
Το αποτέλεσμα τελικά ήταν η κατάσταση, το 2014, να έχει σταθεροποιηθεί.
Και η χώρα να παρουσιάζει, μετά από 6 συνεχή έτη ύφεσης, θετικό ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης.
Ενώ, για πρώτη φορά μετά την έναρξη της κρίσης, το διαθέσιμο εισόδημα άρχισε να ενισχύεται και η ανεργία, αν και οριακά, να υποχωρεί.
Αυτά όλα τα καταγράφουν σήμερα όλες οι εκθέσεις εγχώριων και ξένων οργανισμών.
Και φυσικά και οι Εκθέσεις του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή.
Κυρίες και Κύριοι,
Είναι βέβαια αλήθεια ότι η κατάσταση της οικονομίας εξακολουθούσε να είναι εύθραυστη.
Και αυτό επιβεβαιώθηκε το 1ο εξάμηνο του 2015, όταν η Κυβέρνηση:
- Αγνόησε και αδιαφόρησε για τους Ευρωπαϊκούς κανόνες διαπραγμάτευσης.
- Παρασύρθηκε από δογματισμούς, εμμονές και μαξιμαλιστική ρητορική.
- Καλλιέργησε περιβάλλον «δημιουργικής ασάφειας».
- Χρησιμοποίησε τη χώρα ως case study για την εμπειρική επαλήθευση επιστημονικής θεωρίας.
- Κατανάλωσε σημαντικό διαπραγματευτικό κεφάλαιο και χρόνο σε θέματα διαδικαστικά και επουσιώδη, δίνοντας έμφαση στην επικοινωνία και όχι στην ουσία.
Το αποτέλεσμα είναι η χώρα να οδηγηθεί στο 3ο Μνημόνιο και στους κεφαλαιακούς περιορισμούς, που υφίστανται μέχρι και σήμερα.
Και δεν έφτανε μόνο αυτό.
Από το καλοκαίρι του 2015, η ιδεοληπτική εμμονή σε ένα εσφαλμένο μίγμα δημοσιονομικής πολιτικής, η αβελτηρία ή αλλεργία στην υλοποίηση διαρθρωτικών αλλαγών και η καθυστέρηση ολοκλήρωσης της 1ης αξιολόγησης, έφεραν τον οριζόντιο και αυτόματο «κόφτη», το αιώνιο Υπερταμείο αποκρατικοποιήσεων και 9 δισ. ευρώ νέα μέτρα λιτότητας.
Και σήμερα, δυστυχώς, βρισκόμαστε στο «ίδιο έργο θεατές».
Η καθυστέρηση ολοκλήρωσης της 2ης αξιολόγησης, με ευθύνη και των δανειστών εξαιτίας κάποιων παράλογων απαιτήσεων, έχει προσθέσει δημοσιονομικά μέτρα, όπως είναι η περικοπή του αφορολόγητου και των συντάξεων, ακόμη και για μετά τη λήξη του προγράμματος, δηλαδή για μετά το 2018.
Με τη διατήρηση υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων.
Συνιστώντας, ουσιαστικά, το 4ο Μνημόνιο.
Ενώ η καθυστέρηση έχει προσθέσει, τους τελευταίους μήνες, κόστος και στην πραγματική οικονομία.
Το οικονομικό κλίμα επιδεινώθηκε, τα φορολογικά έσοδα συρρικνώθηκαν, η καταναλωτική εμπιστοσύνη υποχώρησε, οι επενδύσεις μειώθηκαν, τα «λουκέτα» πολλαπλασιάστηκαν, καταθέσεις αποσύρθηκαν, τα «κόκκινα δάνεια» αυξήθηκαν, το κόστος δανεισμού των τραπεζών ενισχύθηκε, η χώρα «βούλιαξε» στην ύφεση.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η χώρα επέστρεψε το 2015 και παρέμεινε το 2016 σε ύφεση.
Ήμασταν η μοναδική Ευρωπαϊκή χώρα σε ύφεση τα δύο τελευταία χρόνια!
Όλα αυτά είναι στοιχεία που καθιστούν τον εφετινό αναπτυξιακό στόχο από υπερφιλόδοξο, πλέον μη ρεαλιστικό.
Κυρίες και Κύριοι,
Τι πρέπει συνεπώς να γίνει ώστε η χώρα να αναπτυχθεί και όχι απλώς να μεγεθυνθεί, με βιώσιμο και διατηρήσιμο τρόπο, με δικαιοσύνη και συνοχή, με εθνική αξιοπρέπεια και δυναμισμό;
1ον. Να υλοποιηθούν, εμπροσθοβαρώς, διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, πολλές από τις οποίες περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο, και τις οποίες η Κυβέρνηση δεν προωθεί.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι τα πρόσφατα στοιχεία του ΟΟΣΑ αναφέρουν μία υποχώρηση του δείκτη υλοποίησης μεταρρυθμίσεων κατά 30 ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο 2015-2016 σε σχέση με την περίοδο 2013-2014.
Προσοχή όμως: Ας μην «βαπτίζουν» κάποιοι, εντός και εκτός χώρας, τα επώδυνα δημοσιονομικά μέτρα που έχει συμφωνήσει η Κυβέρνηση, δήθεν «διαρθρωτικές αλλαγές».
Γιατί τότε οι πραγματικές διαρθρωτικές αλλαγές, αυτές με «αναπτυξιακό πρόσημο», που βελτιώνουν τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενισχύουν την επιχειρηματικότητα και δημιουργούν νέες θέσεις απασχόλησης, χάνουν το νόημά τους και ταυτίζονται, στα μάτια των πολιτών, με τα μέτρα λιτότητας.
Δυσκολεύοντας την αναγκαία κοινωνική συνεννόηση για την υλοποίησή τους.
2ον. Να υλοποιηθεί το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων, το οποίο η Κυβέρνηση διαρκώς υπονομεύει.
Αυτές οι αποκρατικοποιήσεις, μαζί με την αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου, μπορούν να συμβάλουν στην υλοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων, στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των φορέων, στη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, στον περιορισμό των δανειακών αναγκών της χώρας.
3ον. Να αξιοποιηθεί, πλήρως και ταχύτερα, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι, το 2016, η Κυβέρνηση, από ανικανότητα ή από επιλογή, στέρησε από την οικονομία δαπάνες του Προγράμματος, ύψους 500 εκατ. ευρώ.
Δαπάνες, που φέρουν τον υψηλότερο αναπτυξιακό πολλαπλασιαστή.
4ον. Να προχωρήσει η αναμόρφωση του ρόλου και η βελτίωση της λειτουργίας του Κράτους.
Με την καθολική καθιέρωση ψηφιακών διαδικασιών, τη συρρίκνωση της γραφειοκρατίας, την εναρμόνιση των δομών του Κράτους με τις σύγχρονες ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, την επέκταση της αξιολόγησης σε όλο το εύρος του δημόσιου τομέα.
5ον. Να διαμορφωθεί ένα σταθερό, δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα, που θα εδράζεται σε χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, μεταξύ άλλων, με την ενίσχυση και διασφάλιση της εφαρμογής των κανόνων χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και πειθαρχίας σε όλο το εύρος της Γενικής Κυβέρνησης, με την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δαπανών (spending reviews) κ.α.
Και, προφανώς, με την ένταξη «αφανούς» τμήματος της οικονομίας στο «εμφανές» πεδίο της.
6ον. Να ενισχυθεί η ρευστότητα στην οικονομία.
Με την αξιοποίηση των διαθέσιμων Ευρωπαϊκών κονδυλίων, την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, την σταδιακή εξομάλυνση της πιστωτικής επέκτασης.
Αυτό που χρειάζεται είναι η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης που θα επαναφέρει καταθέσεις στο τραπεζικό σύστημα, και η ορθολογική αντιμετώπιση του υψηλού συσσωρευμένου αποθέματος μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων.
7ον. Να υλοποιηθούν ενεργές πολιτικές αντιμετώπισης της ανεργίας και στήριξης της απασχόλησης, δημιουργώντας ένα ισχυρό δίχτυ ασφαλείας και επανένταξης σε μια σύγχρονη αγορά εργασίας.
8ον. Να ενισχυθεί η μακροχρόνια βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους.
Οι εταίροι θα πρέπει να προσδιορίσουν άμεσα, και όχι μετά το 2018, τις αναγκαίες, ουσιαστικές παραμετρικές παρεμβάσεις για το χρέος στον μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα.
Και να τις υλοποιήσουν αυτές, όχι όπως έπραξαν με τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν το 2012.
Ρεαλιστικές λύσεις και ισοδύναμες πρακτικές υπάρχουν.
Τα βραχυχρόνια μέτρα που αποφασίστηκαν, αν και κινούνται σε θετική κατεύθυνση, είναι λίγα, καλύπτουν ένα πολύ μικρό ποσοστό του κόστους που σωρεύθηκε τα τελευταία δύο χρόνια, δεν εδράζονται σε ρεαλιστικές παραδοχές για τους δημοσιονομικούς στόχους, και δεν διασφαλίζουν την παραμονή των ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών σε διατηρήσιμα επίπεδα μακροπρόθεσμα.
9ον. Θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία με τους δανειστές σε ρεαλιστικούς δημοσιονομικούς στόχους.
Στόχοι οι οποίοι θα ενισχύουν τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους, χωρίς «να καταστρέψουν» την οικονομία, παρέχοντας τον αναγκαίο δημοσιονομικό χώρο.
Σήμερα, με τις αποφάσεις που έχουν δρομολογηθεί, όχι μόνο δεν έχουμε το «τέλος της λιτότητας», αλλά έχουμε την επέκταση και την διεύρυνσή της.
10ον. Να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της οικονομίας.
Στόχος αυτής πρέπει να είναι η μετάβαση από μια οικονομία βασισμένη στην κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων, σε μια ανταγωνιστική και εξωστρεφή οικονομία, προσανατολισμένη στις επενδύσεις, τις εξαγωγές και την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε κλάδου.
Βασικός πυλώνας πρέπει να είναι η επένδυση στις ενδογενείς πηγές ανάπτυξης, δίνοντας έμφαση στη διαμόρφωση ενός ποιοτικού, ανοικτού και διεθνοποιημένου συστήματος εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου μάθησης και ενός εθνικού «οικοσυστήματος» έρευνας.
Κατά την εκτίμησή μου, η υλοποίηση πολιτικών πάνω σε αυτούς τους 10 άξονες, θα απελευθερώσει μη παραγωγικά δεσμευμένους ή αδρανείς πόρους της οικονομίας και θα οδηγήσει στη διατηρήσιμη ανάπτυξη.
Αυτό όμως προϋποθέτει πολιτική αλλαγή, ώστε να σπάσει το καταστροφικό «καθοδικό σπιράλ» που οδηγεί όλο και βαθύτερα στο οικονομικό τέλμα, την κοινωνική μιζέρια και την παρακμή.
